GIỚI THIỆU VÀ CĂN CỨ
Hiệp hội Thương mại Ngũ cốc và Thức ăn chăn nuôi (The Grain and Feed Trade Association -“GAFTA”) là một hiệp hội thương mại có trụ sở tại London đã xây dựng các hợp đồng mẫu tiêu chuẩn cho các thương nhân tham gia vào thương mại hàng hóa quốc tế, đặc biệt liên quan đến ngũ cốc và thức ăn chăn nuôi lấy thịt và sữa. Hơn 80% thương mại ngũ cốc trên thế giới được vận chuyển bằng các hợp đồng GAFTA, do đó khiến GAFTA trở thành một trong những hiệp hội thương mại quan trọng nhất trên thế giới. Các thành viên của nó bao gồm thương nhân, nhà môi giới, giám định viên, nhà phân tích, người hun trùng, trọng tài thương mại và các chuyên gia khác.
Tùy thuộc vào mặt hàng và khu vực liên quan, tính đến tháng 4 năm 2024, GAFTA cung cấp hơn 100 loại hợp đồng khác nhau để các thành viên sử dụng.
Hợp đồng GAFTA số 100 (“GAFTA 100”) là một trong những hợp đồng GAFTA được sử dụng để vận chuyển thức ăn chăn nuôi dưới dạng hàng rời. Những thức ăn này có thể bao gồm ngô, đậu nành, v.v., đã chế biến hoàn toàn, đã qua chế biến một phần hoặc chưa qua chế biến, nhằm mục đích sử dụng làm thức ăn cho động vật bằng đường miệng.
Khi một trong hai bên không thực hiện đúng nghĩa vụ của mình theo hợp đồng, bên kia có thể yêu cầu bên vi phạm phải bồi thường thiệt hại. Nếu các bên không thỏa thuận được về thiệt hại thì việc giải quyết thiệt hại sẽ được giải quyết thông qua trọng tài. Một trong những vấn đề quan trọng khi định lượng thiệt hại là ngày vi phạm hợp đồng.
Trong vụ Ayhan Sezer kiện Agroinvest SA [2024] EWHC 479, Tòa Thương mại phúc thẩm Anh đã xem xét hai vấn đề kháng cáo phát sinh từ phán quyết phúc thẩm của trọng tài GAFTA. Vấn đề thứ nhất liên quan đến việc giải thích điều khoản về ngày vi phạm, như được nêu trong các hợp đồng theo mẫu tiêu chuẩn của GAFTA. Vấn đề thứ hai liên quan đến khả năng thu hồi khoản tiền tạm ứng đã được trả cho việc thực hiện hợp đồng.
BỐI CẢNH VÀ CÁC SỰ KIỆN
Ngày 2 tháng 4 năm 2018, Ayhan Sezer (“Nguyên đơn”) đã ký một hợp đồng (“Hợp đồng”) với Agroinvest (“Bị đơn”) để mua khô dầu hạt cải và khô đậu nành. Hợp đồng có tích hợp các điều khoản tiêu chuẩn của hợp đồng GAFTA 100. Theo Hợp đồng, Ayhan Sezer đã thực hiện “khoản thanh toán tạm ứng/bảo lãnh” trị giá 494.500 USD (“Thanh toán tạm ứng”) cho Agroinvest.
Ngay sau đó, vào ngày 4 tháng 4 năm 2018, Ayhan Sezer cho biết rằng họ không còn sẵn sàng thực hiện Hợp đồng nữa và yêu cầu hoàn lại Khoản tạm ứng. Hai vấn đề kháng cáo chủ yếu phát sinh từ yêu cầu này. Agroinvest từ chối trả lại Khoản thanh toán tạm ứng, tuyên bố rằng khoản tiền này không thể được hoàn lại. Thêm nữa, mặc dù Ayhan Sezer không tranh cãi về việc hợp đồng có bị vi phạm hay không, nhưng các bên không thống nhất được về ngày vi phạm, để có thể đánh giá được về thiệt hại.
Điều đáng chú ý là hành vi vi phạm của Ayhan Sezer không xuất phát từ việc Nguyên đơn đã không thực hiện nghĩa vụ của mình mà là do Nguyên đơn cho thấy rằng họ không sẵn sàng thực hiện nghĩa vụ của mình trước khi đến hạn phải thực hiện. Nói cách khác, Ayhan Sezer đã có hành vi vi phạm bằng thoái thác trước thời (ancitipatory repudiatory breach).
VI PHẠM BẰNG THOÁI THÁC TRƯỚC THỜI LÀ GÌ?
Hành vi vi phạm bằng thoái thác trước thời, còn được gọi là sự từ bỏ (renunciation), xảy ra khi một bên thể hiện ý định không thực hiện nghĩa vụ của mình trước thời điểm phải thực hiện hợp đồng. Nó khác biệt với hành vi vi phạm thoái thác thực tế (actual repudiatory breach), là hành vi một bên đã không thực hiện nghĩa vụ hợp đồng của mình khi đến hạn. Trong vụ The Mihalis Angelos [1971] 1 QB 164, tòa án đã cho rằng “Trong trường hợp vi phạm bằng thoái thác trước thời, thì vi phạm hợp đồng không phải do vi phạm trong tương lai sẽ xảy ra, từ việc không thể tránh khỏi là một bên đã không thực hiện nghĩa vụ của mình. Mà đúng hơn, nó xảy ra từ chính sự từ bỏ đó”.
Sự từ bỏ như vậy có thể được thể hiện qua lời nói hoặc hành vi. Để việc từ bỏ có giá trị, thì lời nói hoặc hành vi của bên vi phạm phải khiến một người đầu óc suy xét lành mạnh bình thường có thể kết luận rằng bên vi phạm không còn định bị ràng buộc bởi hợp đồng nữa. Với trường hợp của vụ này, tòa án kết luận rằng email của Ayhan Sezer được gửi vào ngày 4 tháng 4 không phải là lời từ bỏ hợp lệ như thế, vì đó “không phải là sự từ chối trước một cách đầy đủ và rõ ràng đối với việc thực hiện hợp đồng”.
Nói chung, hợp đồng chỉ được chấm dứt (tức là không bên nào còn bị ràng buộc phải thực hiện nghĩa vụ tương ứng của mình) khi việc từ bỏ của một bên đã được bên kia chấp nhận, như trong trường hợp rõ ràng của vụ Howard kiện Pickford Tool Co [1951] 1 KB 417.
Theo những phân tích dưới đây, thì tòa án trong vụ kiện dường như đã đi chệch khỏi nguyên tắc chung này.
NGÀY VI PHẠM
Liên quan đến ngày vi phạm, tòa án phải quyết định giữa (a) ngày xảy ra hành vi vi phạm thoái thác trước thời (ngày 4 hoặc 27 tháng 4), hay (b) ngày chấp nhận vi phạm nói trên (ngày 7 tháng 5), hoặc (c) ngày cuối cùng mà Ayhan Sezer có thể thực hiện hợp đồng (15 tháng 5).
Tòa án bác bỏ phương án (c), với lý do thuật ngữ “ngày vi phạm” mang nghĩa phải gắn liền với việc không thực hiện Hợp đồng. Trong trường hợp chấp nhận một hành vi vi phạm bằng thoái thác trước thời, thì hợp đồng sẽ bị chấm dứt và không còn nghĩa vụ thực hiện nào nữa. Do đó, “ngày vi phạm” không thể muộn hơn ngày chấp nhận hành vi vi phạm bằng thoái thác kiểu đó.
Khi quyết định giữa phương án (a) hoặc (b), tòa án đã theo quyết định trong vụ Thai Maparn Trading Co Ltd kiện Louis Dreyfus Commodities Asia Pte Ltd [2011] 2 Lloyd’s Rep 704, cho rằng “ngày vi phạm” phải là lựa chọn (a) tức là ngày xảy ra hành vi vi phạm bằng thoái thác trước thời. Khi xem xét để đi đến quyết định đó, Tòa án Thương mại phúc thẩm đã cho rằng các hợp đồng theo mẫu chuẩn được soạn ra với mong muốn là chúng phải được hiểu một cách nhất quán. Tòa án giải thích rõ rằng sự không chắc chắn trong luật sẽ xảy ra, nếu “ngày vi phạm” trong các trường hợp vi phạm thoái thác thực tế là ngày vi phạm nghĩa vụ thực hiện, trong khi với các trường hợp vi phạm bằng thoái thác trước thời, thì ngày vi phạm là ngày chấp nhận sự thoái thác đó.
Bất chấp nguyên tắc chung nêu trên là hợp đồng chỉ chấm dứt khi việc từ bỏ của một bên được bên kia chấp nhận, tòa án phán quyết rằng việc từ bỏ không được chấp nhận sẽ không có hiệu lực pháp luật và Tòa quyết định đi chệch khỏi nguyên tắc chung.
Tòa án còn quyết định rằng ngày xảy ra hành vi vi phạm bằng thoái thác trước thời là ngày 27 tháng 4. Như đã đề cập ở trên, điều này là do ngôn ngữ mà Ayhan Sezer sử dụng trong email ngày 4 tháng 4 không thể được hiểu là “sự từ chối trước thời, một cách đầy đủ và rõ ràng, đối với việc thực hiện hợp đồng”.
TIỀN ĐÃ THANH TOÁN TRƯỚC
Liên quan đến Khoản tạm ứng, tòa án cho rằng Khoản tạm ứng phải được hoàn trả cho Ayhan Sezer.
Điều này là do Hợp đồng không nói gì về Khoản tạm ứng là “tiền đặt cọc”. Tòa án nhấn mạnh rằng cần thiết phải có ngôn ngữ rõ ràng về việc bảo đảm tài chính để thực hiện hợp đồng, hoặc sử dụng từ ngữ như “tiền đặt cọc” để tỏ rõ ý định theo hợp đồng rằng Khoản tạm ứng đó Ayhan Sezer sẽ không thể thu hồi được, ngay cả khi Agroinvest không bị tổn thất do Ayhan Sezer không thực hiện hợp đồng
NHỮNG BÀI HỌC CHÍNH RÚT RA
Quyết định của Tòa Thương mại phúc thẩm Anh đã định nghĩa thời điểm vi phạm dành cho các trường hợp vi phạm bằng thoái thác trước, và rất hữu ích cho các bên ký kết hợp đồng dựa trên những mẫu tiêu chuẩn của GAFTA. Nó cũng giúp xác định bất kỳ tổn thất nào có thể xảy ra theo điều khoản vi phạm hợp đồng của GAFTA. Để duy trì tính nhất quán theo luật Anh, Tòa án đã chọn lấy ngày chấp nhận là ngày vi phạm, đối với các trường hợp vi phạm bằng thoái thác trước thời.
Hơn nữa, các bên cần nêu rõ trong hợp đồng những trường hợp nào mà họ dự định sẽ không hoàn lại bất kỳ khoản đặt cọc nào của giá mua, trong trường hợp người mua vi phạm. Có thể sẽ nảy sinh sự bất đồng giữa các bên về tình trạng của khoản tiền đã được ứng trước khi thực hiện hợp đồng, nếu hợp đồng không quy định rõ ràng khoản đó là tiền đặt cọc hay tạm ứng .
Quyết định này đã thể hiện cách tiếp cận chủ yếu dựa trên câu chữ của văn bản (trái ngược với cách dựa trên ngữ cảnh) của Tòa án và sự tin cậy vào ý nghĩa tự nhiên của các từ trong việc giải thích hợp đồng theo mẫu chuẩn. Theo lưu ý của tòa án, một số hợp đồng có thể được giải thích thành công chủ yếu bằng việc phân tích văn bản, do tính phức tạp của chúng và vì chúng đã được soạn thảo với sự hỗ trợ của các chuyên gia lành nghề. Các hợp đồng theo mẫu tiêu chuẩn GAFTA (như hợp đồng được sử dụng trong trường hợp hiện tại) là một ví dụ về loại hợp đồng như vậy. Do đó các bên cần hiểu thấu những ngụ ý pháp lý trong các hợp đồng đó và cần tìm kiếm tư vấn pháp lý chuyên nghiệp để làm cho các thỏa thuận mua bán của họ trở nên chặt chẽ nhất có thể.
Ưu thế của cách tiếp cận dựa trên văn bản và ý nghĩa tự nhiên của từ ngữ là phù hợp với kết quả của cả hai vấn đề. Liên quan đến “ngày vi phạm”, với ý nghĩa “vi phạm” là để chỉ hành vi vi phạm có tính thoái thác trước thời, thì đương nhiên nó sẽ đề cập đến ngày từ bỏ, thay vì là ngày chấp nhận sự từ bỏ đó. Liên quan đến “khoản thanh toán ứng trước”, lý do của tòa án trái ngược trực tiếp với cách tiếp cận theo ngữ cảnh của Hội đồng Trọng tài GAFTA, vốn cho rằng không có “sự khác biệt về ngôn ngữ…giữa Tiền đặt cọc và Khoản tạm ứng” và rằng “thực tế thương mại trong ý định của các bên đồng ý với [Tiền đặt cọc] là nhằm mang lại hiệu quả kinh doanh suôn sẻ cho Hợp đồng”.
Hơn nữa, quyết định này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc sử dụng ngôn ngữ rõ ràng và rành mạch trong ngữ cảnh xảy ra việc từ chối . Như đã đề cập ở trên, email ngày 4 tháng 4 của Ayhan Sezer không phải là một công bố từ bỏ hợp lệ. Tòa án lưu ý rằng những ngôn từ như “có vẻ như các bên không thể đồng ý” và “đề nghị trả lại số tiền” là mang tính dự kiến và thể hiện rằng các bên đang tìm cách thương lượng để giải quyết một cách thân thiện, hơn là nêu rõ ý định chắc chắn sẽ không tuân thủ các nghĩa vụ theo hợp đồng.
Nguồn: VSA (Công ty luật Oon & Bazul LLP, gồm Luật sư đồng sở hữu và Thành viên Hiệp hội Thương mại Ngũ cốc và Thức ăn chăn nuôi (GAFTA) Prakaash Silvam, Luật sư phụ tá cấp cao Ng Guan Yi và Luật sư cộng tác Vedanta Vishwakarma, với sự hỗ trợ của Brandon Lim, Đại học Cambridge)
