Trong nhiều trường hợp, chậm trả hàng có thể gây thiệt hại cho người nhận hàng nhưng không ít người vận chuyển thường trả lời là họ không chịu trách nhiệm về việc này. Vậy trong trường hợp nào thì người vận chuyển phải chịu trách nhiệm hoặc được miễn trách nhiệm đối với việc chậm trả hàng? Vụ tranh chấp dưới đây về chậm trả hàng với phán quyết của Tòa án thành phố cảng Cochin, Ấn Độ để bạn đọc tham khảo, và để có thể hiểu đầy đủ hơn, sử dụng khi cần thiết, nguyên văn phán quyết (trích dẫn) bằng tiếng Anh được để sau phần tiếng Việt tương ứng.
Nguyên đơn: Một công ty Ấn Độ, bị đơn: Một công ty vận tải biển, hàng hóa vận chuyển là hạt điều nhân (cashew kernels), cảng nhận hàng: Kochi, Ấn Độ, cảng trả hàng: Thessaloniki, Hy Lạp. Nội dung tranh chấp là bị đơn có trả hàng chậm hay không? Theo quan điểm của người thuê vận chuyển (nguyên đơn), hàng hóa là hạt điều nhân đã bị hãng tàu (bị đơn) chậm trả cho người nhận hàng tại cảng trả hàng là Thessaloniki, Hy Lạp. Hãng tàu (người vận chuyển) cho rằng hai bên không có thỏa thuận về thời hạn trả hàng. họ đã vận chuyển hàng hóa một cách bình thường, không gây ra chậm trễ và thời gian vận chuyển như vậy là vừa phải. Sau khi nghe các ý kiến của nguyên đơn, bị đơn, và lời bào chữa, Tòa đã xem xét mọi sự việc cũng như tình huống của vụ kiện trên cơ sở Luật vận chuyển hàng hóa bằng đường biển của Ấn Độ. Thẩm phán đã quyết định rằng nếu vận đơn hoặc bất kỳ chứng từ nào khác là bằng chứng của hợp đồng vận chuyển không có cam kết cụ thể về thời hạn trả hàng cho người nhận hàng thì người vận chuyển không phải chịu trách nhiệm về trả hàng chậm nếu như hãng tàu đã vận chuyển hàng hóa theo chuẩn mực thông thường của một người vận chuyển mẫn cán (if the bill of lading or any other document evidencing contract of affreightment does not contain a specific undertaking regarding time bound delivery, no liability can be fixed on the shipping line alleging delay in delivery if the carrier has transported the cargo as expected of a prudent carrier). Tòa đã ra phán quyết như sau (trích đoạn có liên quan): “Không thể cho rằng nguyên đơn không bị ràng buộc bởi quy định tại Mục A7 của vận đơn. Điều 5 của Mục A7 quy định rằng không có bảo đảm về thời hạn hàng đến cảng và bị đơn không phải chịu trách nhiệm về thiệt hại mà nguyên nhân là do chậm trả hàng” (It cannot be argued that the plaintiff is not bound by the terms and conditions of Ext. A7 bill of lading. Clause 5 of Ext. A7 stipulates that there was no guarantee as regards arrival time and further that the defendants also will not be liable for any consequential damage due to delay). “Theo tập quán, thực tiễn được biết đến rộng rãi trong việc vận chuyển hàng hóa bằng đường biển từ Kochi phải đi qua hai hoặc ba chặng và bị đơn phải tuân thủ những quy định đồng thời, hợp lý để đưa hàng từ Kochi đến Thessaloniki, Hy lạp, thì lô hàng không thể đến cảng trả hàng trong phạm vi số ngày theo quan điểm của nguyên đơn”. (It is established and well known in the custom and regular practice of shipping trade from Kochi that in so far as two or three transshipments have to be undertaken and concomitant logistical requirements are to be complied with according to the defendants goods consigned from Kochi to Thessaloniki in Greece will by no stretch of imagination would reach the destination within the days as contended by the plaintiff).
“Bị đơn nhấn mạnh đặc biệt rằng kinh nghiệm và thực tế phổ biến cho thấy thời gian mà container hàng được vận chuyển để trả cho người nhận tại Thessaloniki, Hy Lạp, là thời gian hợp lý và không thể bị coi là quá bất bình thường, không thể tin nổi, quá đáng hoặc ngoại lệ như khẳng định của nguyên đơn. Chắc chắn là cũng không có yêu cầu của nguyên đơn hoặc theo quy định ở Mục “Ext. A7” về trả hàng đặc biệt khẩn cấp tại nơi hàng đến vào một ngày hay thời gian cụ thể nào. Dĩ nhiên, nguyên đơn cũng thừa nhận là không có yêu cầu trả hàng như vậy trong bản trình bày gửi Tòa. Trước những lý lẽ của hai bên, vấn đề cần xem xét là bị đơn thứ nhất đã thực hiện hợp đồng theo thông lệ mà một người vận chuyển mẫn cán phải làm tròn bổn phận theo hợp đồng mà bằng chứng là Mục Ext.A7 của vận đơn hay chưa. Nguyên đơn chưa bao giờ liên hệ với bị đơn về cam kết trả hàng vào một thời gian nhất định và cũng chưa có đề nghị chính thức với bị đơn về việc này” (It is specifically contended by the defendants that the usual/normal customary practice and experience reveals that the period within which the cargo container was transported and delivered at Thessaloniki in Greece is a reasonable period and cannot be termed as averred (by the plaintiff) above abnormal, unbelievable, inordinate or exceptional. Of course no exceptional urgency for delivering the cargo at destination on fixed date or time bound manner was pointed out either in Ext. A7 or by the plaintiff. Of course this fact has been admitted by the plaintiff in the plaint. As such as all these are the contentions of the either side, the question to be considered is whether the first defendant performed the contract in normal customary manner as is expected from a prudent carrier vide the contract of affreightment evidenced by Ext. A7 bill of lading. The plaintiff never approached the defendants pointing out any commitment for delivery in a time bound manner and no such request was ever made to the defendants by the plaintiff).
Như vậy, qua nhận định, đánh giá, Tòa phán quyết rằng việc trả hàng của hãng tàu (người vận chuyển) tại Thessaloniki, Hy Lạp trong vụ kiện này không bị coi là “trả hàng chậm” và Tòa án thành phố cảng Cochin của Ấn Độ đã bác đơn khởi kiện của người thuê vận chuyển kiện hãng tàu (người vận chuyển) về việc trả hàng chậm. Ngoài việc bác đơn, Tòa cũng buộc nguyên đơn – người giao hàng (shipper) phải trả các chi phí có liên quan đến việc khởi kiện, như án phí, tiền thuê luật sư, v.v. Ngoài ra, để bạn đọc tham khảo thêm, khoản 3, Điều 151 của Bộ Luật hàng hải Việt Nam năm 2015 quy định về chậm trả hàng như sau: “Chậm trả hàng là việc hàng hoá không được trả trong khoảng thời gian đã thoả thuận theo hợp đồng hoặc trong khoảng thời gian hợp lý cần thiết mà người vận chuyển mẫn cán có thể trả hàng đối với trường hợp không có thoả thuận. Người vận chuyển không phải chịu trách nhiệm đối với việc chậm trả hàng trong trường hợp sau đây: a) Đi chệch tuyến đường khi đã có sự chấp thuận của người giao hàng; b) Nguyên nhân bất khả kháng; c) Phải cứu người hoặc trợ giúp tàu khác đang gặp nguy hiểm khi tính mạng con người trên tàu có thể bị đe dọa; d) Cần thời gian để cấp cứu cho thuyền viên hoặc người trên tàu.”
Ngô Khắc Lễ (giới thiệu và trích dịch theo tài liệu nước ngoài)
